ފޯޅަވަހި އެންމެ ކުރީން އޮތީ ދިވެހީންގެ ހުކޫމަތުގެ ދަށުގައެވެ.

ފޯޅަވަހީގެ ޖިއޮގްރަފީ

ފޯޅަވަހި ނުވަތަ ފެހެންދީބަކީ އައްޑު އަތޮޅުގެ ދެކުނުން އިންޑިއާ ކަނޑުގެ މެދުތެރޭގެ އެކަހެރި ހިސާބެއްގައިވާ ޗާގޯސް އަކިޕެލަގޯއެވެ. މިއަކިޕެލަގޯގައި ހަތް އަތޮޅުގެ މައްޗަށް ހިމެނޭ 60 ރަށެއް ވެއެވެ. ދިވެހީން މުޅި ޗާގޯސް އަކިޕެލަގޯ އަށް ފޯޅަވައްސޭ ކިޔައެވެ. އަދި އެތާގެ އެންމެ ގިނަ ރަށްރަށް ހިމެނޭ އެންމެ ބޮޑު އަތޮޅު ޑިއެގޯ ގާސިއާއަށް ވެސް ކިޔަނީ ފޯޅަވައްސެވެ.

ފޯޅަވަހީގެ ދިވެހި އަނެއްނަމަކީ ފެހެންދީބެވެ. ޑިއެގޯ ގާސިއާގެ އިތުރުން ޗާގޯސް އަކިޕެލަގޯގައި ހިމެނޭ މަޝްހޫރު އަނެއް ހަތަރު އަތޮޅަކީ މޯސްބީ އައިލޭންޑް ނުވަތަ ޕެރޮސް ބެންހޮސް އެޓޯލް އާއި ސަލޮމޮން އައިލޭންޑްސްއާއި ވަކިވަކި ރަށްތަކެއް ހިމެނޭ ގްރޭޓް ޗާގޯސް ބޭންކާއި އެގްމޮންޓް އައިލޭންޑްސްއެވެ. މީގެ އިތުރުން ޗާގޯސް ބޭންކާއި އެހެނިހެން ސަރަހައްދު ތަކުގައި ގެނބިފައިވާ އަތޮޅުތަކެއް ވެއެވެ. އެއީ ކޮލްވޮކޯސެސް ސަބްމާޖް އެޓޯލް، ވިކްޓްރީ ބޭންކް ސަބްމާޖް އެޓޯލް، ޗައުވިން ބޭންކް ސަބްމާޖް އެޓޯލް، ޕިޓް ބޭންކް ސަބްމާޖް އެޓޯލް، ގޭންޖެސް ބޭންކް ސަބްމާޖް އެޓޯލް، ވައިޓް ބޭންކް ސަބްމާޖް އެޓޯލް އަދި ސެންޗޫރިއަން ބޭންކް ސަބްމާޖްއެޓޯލް އެވެ.

ފޯޅަވަހީގެ އަތޮޅު ތަކުގެ ތެރެއިން އައްޑު އަތޮޅާ އެންމެ ކައިރީގައި އޮންނަނީ މޯސްބީ އައިލޭންޑް އަތޮޅާއި ސަލޮމޮން އައިލޭންޑުގެ ރަށްތަކެވެ. މިރަށްތަކާއި އައްޑު އަތޮޅާ ދެމެދުގެ ދުރުމިނަކީ 270 ނޯޓިކަލް މޭލެވެ. އައްޑު އަތޮޅާ އެންމެ ދުރުގައި ޗާގޯސްގެ އެންމެ ދެކުނު ކޮޅުގައި އޮންނަނީ ޑިއެގޯ ގާސިއާއެވެ. އައްޑު އަތޮޅާއި އެރަށާއި ދެމެދުގެ ދުރުމިނަކީ ގާތްގަނޑަކަށް 403 ނޯޓިކަލް މޭލެވެ.

ދިވެހީންގެ މެދުގައި ފޯޅަވަހީގެ ވާހަކަ
ފޯޅަވަހީގެ ވާހަކައަކީ ދިވެހީންގެ ތެރޭގައި މަޝްހޫރުކޮށް ދައްކައި އުޅޭ ވާހަކަ އެކެވެ. ޚާއްސަކޮށް އައްޑު އަތޮޅާއި ދެކުނުގެ އެހެން އަތޮޅުތަކުގެ މީހުންގެ މެދުގައި ފޯޅަވަހީގެ ވާހަކަ މަޝްހޫރު ވެފައި ވެއެވެ. ފޯޅަވަހީގެ ނަން އަހަރެން އެންމެ ފުރަތަމައަށް އަޑު އެހީ މާމަގެ ފަރާތުންނެވެ. ގަމުން އިނގިރޭސީން ފޭބި ދުވަސްވަރު މާމަ ބުނީ އިނގިރޭސީން ގަން ދޫކޮށްލާފައި ދިޔައީ ގަންބިއްދަރި އޮންނަ (ގަމުގެ ފުރަގަހުން އޮންނަ) ފޯޅަވަހި ނަމަކަށް ކިޔާ ރަށަކަށް ކަމަށެވެ. މާމަ އެވާހަކަ އަޑު އަހާނީ ގަމަށް ދިޔަ މީހުންގެ ތެރެއިން މީހަކު ކިޔާތީ ކަމަށް ލަފާ ކުރެވެއެވެ. ގަމުގެ ފުރަގަހުގައިވާ ރަށެކޭ ބުނީމާ އަހަރެންގެ ހިތަށް ސިފަވެފައި އޮތީ އެއީ ގަމާ ވަރަށް ކައިރީގައި އޮންނަ ރަށެއް ކަމުގައެވެ.

ފޯޅަވައްސާއި ދިވެހި ލިޔުންތައް
ފޯޅަވަހީގެ އަހުލު ވެރީންނާއި އެތާގެ ތާރީޚާއި ބެހޭ ގޮތުން ދިވެހި ލިޔުން ތެރިން ތަފާތު ލިޔުންތައް ލިޔެފައިވެއެވެ. ދާދި އިހަކަށް ދުވަހުވެސް ދިވެހި ނޫހެއްގައި ޑިއެގޯ ގާސިއާ އާއި ބެހޭ ގޮތުން ޝައުގު ވެރިވާ ފަދަ ލިޔުމެއް ލިޔެފައި ވަނިކޮށް ދުށީމެވެ. އެހެންނަމަވެސް މިފަދަ ލިޔުންތަކުގައި ދިވެހީންގެ ޝައުގުވެރިކަން އިތުރުވާނެ މުހިއްމު އެއްބައިގެ މައްޗަށް ލިޔެފައި ނުހުންނަކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. ފޯޅަވައްސާއި އެވޭލާ ދިވެހީންނާއި އެއްވެސް ގުޅުމެއް ވާކަމުގެ ވާހަކަ ލިޔެފައި ނުހުރެއެވެ. އަދި އެތާގައި އެންމެ ފުރަތަމަ މީހުން ވަޒަން ވެރިވީ ކިހިނަކުންތޯ އާއި ކޮންދުވަސްވަރެއްގައި ކަމަށްވެސް ނުލިޔެއެވެ. ދިވެހި ލިޔުންތަކުގައި ފޯޅަވަހީގެ ވާހަކަ އެންމެފުރަތަމަވެސް ފަށާފައި ހުންނަނީ އިނގިރޭސިން އެތާގެ ރަށްވެހީން ބޭރުކޮށްލައި މިލިޓަރީ ބޭހެއް ހަދާފައިވާ ވާހަކައިންނެވެ. މިލިޓަރީ ބޭސް އެމެރިކާއަށް ކުއްޔަށް ދީފައިވާ ވާހަކައެވެ.

ފޯޅަވަހީގައި މީހުން ވަޒަންވެރިވުމުގެ ކުރި
ފޯޅަވަހީގެ އެއްވެސް ރަށެއްގައި މީލާދީން ސަތާރަ ސަތޭކަ ނުވަދިހަ ވަނަ އަހަރާއި ޖެހެންދެން އެއްވެސް ބަޔަކު އެއްވެސް ސިފައެއްގައި ވަޒަން ވެރިވެ އުޅެމުން އައިސްފައިވާކަން ތާރީޚުން އެނގޭކަށް ނެތެވެ. ފޯޅަވަހީގެ ވަޒަންވެރިންގެ ގޮތުގައި އެތާގެ މިލްކުވެރިކަމާއި މެދު ދައުވާ ކުރަމުންދާ ޗާގޯސިއަން ނުވަތަ އިލޮއިސް މީހުންނަކީ އެހާ ގަދީމީ ވަޒަން ވެރިންނެއް ނޫނެވެ. އެމީހުންގެ ކޮމިއުނިޓީއެއް ފޯޅަވަހީގައި ގާއިމުވެ އުޅެފައިވަނީ އެންމެ ސަތޭކަ އަށްޑިހަ އަހަރަށެވެ. އެއީ ސަތާރަ ސަތޭކަ ނުވަދިހަ ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ނަވާރަ ސަތޭކަ ހަތްދިހަ ވަނަ އަހަރާއި ދެމެދުގައެވެ.

އެވޭލާ ދިވެހީންނާއި ފޯޅަވަހި

އިލޮއި މީހުން ފޯޅަވަހީގައި ވަޒަން ވެރިވުމުގެ ކުރީން އަދި ފަނަރަ ސަތޭކަ ބާރަވަނަ އަހަރު ޕޯޗުގީޒުންގެ ސައްޔާހަކަށް ފޯޅަވަހި ފެނުމުގެ ކުރީން ވެސް ދިވެހީންނަށް ފޯޅަވަހި ފެނިފައި ވެއެވެ. މިބުނި ޕޯޗުގީޒު ސައްޔާހު މަސްކަރެންހާސްގެ ހޯދުންތަކުގެ ކުރީން ފޯޅަވަހީގެ ގަދީމީ ތާރީޚާ ބެހޭ ގޮތުން ލިޔެވިފައިވާ އެއްވެސް ރިކޯޑެއް ފެންނާކަށް ނެތެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެވޭލާ ދުވަސްވަރު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ދެކުނުގެ އަތޮޅުތަކުގެ މަސްވެރީންނާއި ވިޔަފާރި ކަމުގައި ބޭރު ކަރަކަރައަށް ދަތުރުކޮށް އުޅުނު ދަތުރުވެރީން ފޯޅަވައްސަށް ގޮސްފައިވެއެވެ. އެކިފަހަރު އެކި ސަބަބު މެދުވެރިގެންނެވެ. ބައެއް ފަހަރު ބެހިގެންނެވެ. އަނެއްބައި ފަހަރަށް ފޯޅަވަހީގެ ރުއްގަހުން ލިބޭ މަންފާ ހޯދުން ފަދަ ކަންކަމުގައެވެ.

އެވޭލާ ދިވެހީންނަކީ ކަނޑުގެ މެދުގައިވާ ކުދި ރަށްތަކެއްގައި ދަތިކޮށް އުޅެފައިވާ ބައެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެމީހުންގެ ދިރިއުޅުމުގެ ކަންތައް ހަމަޖެއްސުމަށާއި އެހެނިހެން ބޭނުންތަކަށް ޓަކައި މިއަށްވުރެ މާދުރުގައިވާ ކަރަކަރައަށް ވެސް ދަތުރުކޮށް އުޅުނު ބައެކެވެ. އަމިއްލަ އޮޑިފަހަރުގައި މާސިންގާ ކަނޑު ހުރަސްކޮށް ދުނިޔޭގެ އެހެން ބައްރުތަކަށް ދިވެހީން ދަތުރުކޮށްފައިވާ ކަމީ ތާރީޚުން ފެންނާން އޮތް ހަގީގަތެކެވެ. މިސާލެއްގެ ގޮތުން، މީލާދީން ހަތަރުވަނަ ގަރުނުގައި ރޫމީންގެ އެމްޕެރަރ ޖޫލިއަންގެ އަރިހަށް ވެދުން ހިފައިގެން ދިވެހީން ކުރި ދަތުރު ފުދެއެވެ.

އިންޑިޔާ ކަނޑުގައި އެންމެ ދޮށީ ޖަޒީރާ ގައުމަކީ ދިވެހިރާއްޖެ

އިންޑިޔާ ކަނޑުގެ ޖަޒީރާތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ކުރީން މީހުން ވަޒަން ވެރިވެގެން އުޅެން ފަށާފައިވަނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަށްތަކުގައެވެ. ވީމާ އިންޑިޔާ ކަނޑުގެ އެންމެ ދޮށީ ޖަޒީރާ ގައުމަކީ ދިވެހިރާއްޖެ ކަން ކަށަވަރެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގައި މީހުން ވަޒަން ވެރިވިތާ އެތައް ސަތޭކަ އަހަރެއް ވީއިރު ވެސް ފޯޅަވައްސާއި ސީޝެލްސް ނުވަތަ ތޭންގަދީބު ފަދަ ޖަޒީރާތަކަކީ އެއްވެސް ބަޔަކު ވަޒަންވެރިވެފައި ނުވާ ފަޅު ތަންތަނެވެ. ސަބަބަކީ އެތަންތަނަކީ ކުރީ ޒަމާނުގައި ގިނަގިނައިން ބޮޑެތި ތޫފާން އަރާ ތަންތަން ކަމުގައި ވުމެވެ. އެއިގެ ސަބަބުން އެ ރަށްތަކުން ނަފާ ހޯދަމުން ދިޔަ ދިވެހީން އެއިން ރަށެއްގައި ދާއިމީކޮށް ވަޒަންވެރިނުވެ ދިގު ޒަމާންތަކެއް ވެގެން ދިޔައީއެވެ.
ސީޝެލްސް / ސެސެލް ވެސް ހިމަނައިގެން މިރަށްތަކަކީ ބައެއް ކަހަލަ ރުއްގަސް ވަރަށް ތިޔާގި ރަށްތަކެކެވެ. މިތަންތަނުގެ ރުއްގަހުން ލިބޭ އެއްޗަކަށް އެންމެ ފުރަތަމަ ހުކުމް ކުރަމުން އައީ ދިވެހީންނެވެ.

ކަނޑުވެ ބެހިގެން ނޫން ނަމަވެސް ދިވެހީން މިރަށްރަށަށް ދަތުރުކޮށް އެމީހުންގެ އޮޑިފަހަރަށް ކާށިފަދަ ތަކެތި އަރުވައިގެން ބޭރަށް ވިޔަފާރި ދަތުރުކޮށްފައި ވެއެވެ. މިކަމުގެ ހެއްކަކީ ސީޝެލްސްގައި އެކަނި ހެދޭ ބާވަތެއް ކަމަށްވާ، ތާވައް ކާއްޓަށް އިނގިރޭސި ބަހުން ނަން ދީފައިވާ އިރު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ނަމުން ނަން ދީފައި ވުމެވެ. ތާވައް ކާއްޓަށް އިނގިރޭސި ބަހުން ކިޔަނީ މޯލްޑިވް ކޮކޮނަޓްއެވެ. އޭގެ ސައިންސީ ނަމަކީ ލޮޑޮއިސިއާ މޯލްޑިވިކާއެވެ. ނަމަވެސް ތާވައް ރުކަކީ އެއްވެސް ޒަމާނެއްގައި މި ވަގުތު އަހަރެމެން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަށްތަކޭ ކިޔާ އެއްވެސް ރަށެއްގައި ހުރި އެއްޗެއް ނޫނެވެ. އަދި މިހާރު ވެސް ހެދޭ އެއްޗެއް ނޫނެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ނަމަށް ނިސްބަތްކޮށް ތާވައް ކާއްޓަށް ނަން ދެވިފައިވާ ސަބަބަކީ ބޭރު މީހުންނަށް ތާވައް ކާށި ތައާރަފުވެފައި ވަނީ ދިވެހީންގެ ފަރާތުން ކަމަށް ވުމެވެ. ދިވެހީންގެ އޮޑިފަހަރަށް ތާވައް ކާށި ލައި ބަރޮކޮށްގެން ދަތުރުކޮށް ދުނިޔޭގެ އެތަންމިތަނަށް އެކްސްޕޯޓް ކޮށްފައި ވާތީއެވެ. ދިވެހީން ތޭންގަދީބަށް ނުގޮސް ހާލަކުން ފަހަރަކު ރާއްޖޭގެ ރަށެއްގެ ގޮނޑުދޮށަށް ލައްގާ ދެތިން ކާއްޓެއް ހޮވައިގެން ބޭރަށް ވިއްކައިގެން ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ޚާއްޞަ އެއްޗެއްގެ ގޮތުގައި ތާވައް ކާށި މަޝްހޫރު ވެދާނެ ކަމަކަށް ގަބޫލެއް ނުކުރެވެއެވެ. ތާވައް ކާއްޓަކީ ރާއްޖޭގެ ކަނޑުން މާވަހަރު ފެންނަ ވަރަށް ވެސް ފެންނަ އެއްޗެއް ނޫނެވެ. އެހެންވީމާ ތާވައް ކާށި ހޯދާފައިވަނީ ސީޝެލްސްއަށް ދިވެހީން ދަތުރުކޮށްފައި ގޮސްގެންކަމާއި އެތަނުގެ މައްޗަށް އޮތީ ދިވެހިންގެ ހުކޫމަތުކަން ކަށަވަރުވެއެވެ.

ފޯޅަވަހި އިސްތިޢުމާރު ކުރުން:

މީލާދީން 1770 ގެ އަހަރުތަކުގައި ފަރަންސޭސީން ފޯޅަވަހި އިސްތިޢުމާރު ކުރިއެވެ. ފަރަންސޭސީން މޮރިޝަސްއަށް ފޭބީ މީލާދީން 1715 ވަނަ އަހަރުއެވެ. މޮރިޝަސް އޮންނަނީ ޑިއެގޯ ގާސިއާގެ ހުޅަނގު ދެކުނުން 1160 ނޯޓިކަލް މޭލު ދުރުގައެވެ.

މޮރިޝަސްގައި ފަރަންސޭސިވިލާތުގެ ގަވަރުނަރަކު ހުންނަވައެވެ. މި ގަވަރުނަރުގެ ޚާއްޞަ ބެލުމުގެ ދަށުން ބަލަހައްޓަމުންދާ ތަނެއްގެ ގޮތުގައި ފޯޅަވަހި ހަމަޖެއްސިއެވެ. އަދި ޑިއެގޯ ގާސިއާގެ ރުއްދަނޑުތަކުން ކާށި ސަޕްލައި ކުރުމަށާއި އެތާގެ ކައިރި ސަރަހައްދުތަކުގައި މަސްވެރިކަން ކުރުމަށްޓަކައި ފަރަންސޭސީންގެ މަސައްކަތު މީހުންނާއި އަޅުން ގެންގޮސް އެ ތަނުގައި ބެއިތިއްބިއެވެ. މި މަސައްކަތް ކުރަމުން ދިޔައިރު އެމީހުން އުޅުނީ ފަނުން ހަދާފައި ހުންނަ ކުޑަކުޑަ ޖިފުޓިތަކުގައެވެ.

އިނގިރޭސިންގެ ދަށަށް ފޯޅަވަހި ދިޔުން:

ފަރަންސޭސީންގެ ލީޑަރު ނަޕޯލިއަން ކުރަމުން އައި ސިލްސިލާ ހަނގުރާމައިގައި އެންމެ ފަހުން ނަޕޯލިއަން ބަލިވިއެވެ. އެއާއެކު ފަރަންސޭސީންގެ އިސްތިއުމާރުގެ ދަށުގައި ހުރި ބައެއް ތަންތަން އިނގިރޭސި ކޮލޮނީތަކަށް ބަދަލުވެގެން ދިޔައެވެ. އެއީ މީލާދީން 1814 ގެ ޕެރިސް އެއްބަސް ވުމުގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައެވެ. މި މުއާހަދާގެ ދަށުން ރަސްމީކޮށް ފޯޅަވަހި އިނގިރޭސީންގެ ދަށަށް އައުމުގެ ކުރީން ވެސް ފަރަންސޭސި އިސްތިއުމާރީން އެރަށުގައި ކުރަމުން ދިޔަ މަސައްކަތްތައް އޮތީ ހުއްޓާލާފައެވެ. އެމީހުން ހަދާފައި ހުރި ވަގުތީ ޖިފުޓިތައް ވެސް ވަނީ ރޫޅާލައިފައެވެ. އެއީ ސަތާރަ ސަތޭކަ އަށްޑިހަ ހަވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައެވެ.

ފޯޅަވަހީގައި މީހުން އަލުން އުޅޭން ފެށުން:

ބްރިޓިޝް އީސްޓް އިންޑިއާ ކޮމްޕެނީގެ ފަރާތުން ފޯޅަވައްސަށް ފުރަތަމައަށް ގެންދިޔައީ އޭޝިއާއާއި އެފްރިކާގެ ކަޅު ނަސްލުތަކުގެ ދުއިސައްތަ ހަތްދިހަ ފަސް މީހުންނެވެ. އެމީހުންނަށް ބޯހިޔާވަހިކަމެއް ގާއިމުކޮށް ދިނުމަށެވެ. ފުރަތަމަ ގުރޫޕުގެ މީހުންނަށް ދެވުނުތާ އެއްމަސް ފަހުން އަނެއްކާ ދުއިސައްތަ ފަންސާސް މީހުން ގެންދެވުނެވެ. މިމީހުންނަކީ ބްރިޓިޝް އީސްޓް އިންޑިއާގެ ނަވެއް ފަރަކަށް އަރައިގެން ހަލާކުވި އިރު އެއިން ސަލާމަތްވި މީހުންނެވެ. ބްރިޓިޝް އީސްޓް އިންޑިއާ ކޮމްޕެނީ ރޫޅުމާ އެކު އިނގިރޭސީން އިންޑިއާއާއި އިންޑިއާ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުތައް ދޫކޮށްފައި ދިޔައެވެ.

މިގޮތަށް ދޫކޮށްފައި ދިޔުމުން މޮރިޝަސްގައި ގާއިމުވެ ތިބި ފަރަންސޭސީންގެ ބާރުގެ ދަށަށް ފޯޅަވަހި އަނެއްކާވެސް ގެނައެވެ. މިފަހަރު ފޯޅަވައްސަށް ފުރަތަމަ ފޮނުވީ ލެޕްރަސީ ބަލި މީހުންނެވެ. ބަލިމީހުން އެކަހެރި ތަނެއްގައި ކަރަންޓީނު ކޮށްފައި ބޭތިއްބުމުގެ ގޮތުންނެވެ. އެއީ ކުރީ ޒަމާނުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގައި ވެސް އެކަން އޮންނަ ގޮތެވެ. މިގޮތަށް ގެންދެވުނު ބަލި މީހުންގެ ސީދާ އަދަދު އެނގޭކަށް ނެތެވެ.

ފޯޅަވަހީގައި ފަރަންސޭސީން ދަނޑުވެރިކަން ކުރުން:

ބަލިމީހުންނާއި އެއިގެ ކުރީން ވަޒަންވެރި ކުރުވާފައި ތިބި މީހުންނާއެކު ކުޑަވަރެއްގެ ކޮމިއުނިޓީއެއް ފޯޅަވަހީގައި ގާއިމު ވެފައި ވެއެވެ. އެއަށްފަހު ސަތާރަ ސަތޭކަ ނުވަދިހަ ތިންވަނަ އަހަރުގައި އިންޑަސްޓްރިއަލް އުސޫލުން ދަނޑުވެރިކަން ކުރާ ތަނަކަށް ހެދިއެވެ. މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ހިންގާފައިވާ މަސައްކަތަކީ ރުއްދަނޑުތައް ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި ހައްދައިގެން ކާއްޓާއި ކާށި ބޮނބިން ވާވެލާވެލި އަޅައިގެން އެކްސްޕޯޓް ކުރުމެވެ. މީގެއިތުރުން ފޯޅަވަހީގެ ފަޅުން ނަގާ ހުއިފިލަނޑާ ތައްޔާރުކޮށް އެކްސްޕޯޓް ކުރުމެވެ. މިމަސައްކަތް ކުރުމަށްޓަކައި ގިނަ އަދަދެއްގެ އަޅު ލޭބަރުން ފޯޅަވަހީގައި ބެއިތިއްބިއެވެ. އަޅު ލޭބަރުންނަކީ އެފްރިކާ ބައްރުގެ އިރުމަތީ ބިތުގެ ގައުމުތަކުގެ މީހުންނެވެ.

ފޯޅަވަހީގައި ގެންގުޅުނު މީހުންގެ ދަރީންނަށް އެ ތަނުގައި ތިބުމުގެ ފުރުސަތު ދިނުން:

އިސްތިޢުމާރީ ބާރުން ވަނީ ފޯޅަވަހީގައި އެމީހުން އެކި ބޭނުންތަކަށް ގެންގުޅުނު އަޅުންނާއި އެމީހުންގެ ދަރީންނަށް އެ ތަނުގައި ދެމި ތިބުމުގެ ފުރުސަތު ދީފައެވެ. މި މީހުންގެ ތެރޭގައި މޮރިޝަސްއަށް ނިސްބަތް ވާ ބައެއް މީހުން ތިއްބަސް، މީގެ ތެރެއިން ގިނަ މީހުންނަކީ މޮރިޝަސް މީހުންނާ ތަފާތު ބައެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް ފަރަންސޭސި އިސްތިއުމާރީ ބާރުގެ ދަށުން ފޯޅަވަހި ނެއްޓުނު ހިސާބުން ފެށިގެން ވެސް މޮރިޝަސްއިން ދިޔައީ ފޯޅަވައްސަކީ މޮރިޝަސްގެ ދަށުގައި އޮންނާން ޖެހޭ ތަނެއް ކަމަށް ބަލަމުންނެވެ. ފަރަންސޭސީން މޮރިޝަސް އިސްތިއުމާރު ކޮށްގެން ތިބިތިބުމުގައި ފޯޅަވަހި ބަލަހައްޓަމުން ދިޔަ އޮފީސް ހުރީ މޮރިޝަސްގައި ކަމަށް ވާތީއެވެ. އަދި ފޯޅަވައްސަށް ގެންގޮސް ތިބި މީހުންގެ ތެރޭގައި މޮރިޝަސްއަށް ނިސްބަތް ވާ ބައެއް މީހުން ވެސް ތިބީތީއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ފޯޅަވައްސަށް ގެންގޮސް އެ ތަނުގައި ދިރިއުޅުމުގެ ފުރުސަތު ދެވިފައިތިބީކީ މޮރިޝަސްއަށް ނިސްބަތްވާ މީހުންނަށް އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. މަޑަގަސްކަރައާއި މުސިންބީއާއި (މޮޒަމްބީކާއި) އެފްރިކާގެ އެހެނިހެން ގައުމުތަކަށް ނިސްބަތްވާ މީހުންނަށް ވެސް މި ފުރުސަތު ދިނުމުގެ ސަބަބުން އެމީހުން ވެސް ދިޔައީ ފޯޅަވަހީގައި ދިރިއުޅެމުންނެވެ. އެހެންކަމުން ޗާގޯސިޔަނުންނޭ ކިޔެނީ މި އެންމެންނަށެވެ. މީގެ ތެރެއިން ހަމައެކަނި މޮރިޝަސް މީހުންނަކަށް ނޫނެވެ.

އެމީހުންގެ ތެރޭގައި، އެންމެ ކުރީން ބްރިޓިޝް އީސްޓް އިންޑިއާ ކޮމްޕެނީގެ ދުވަސްވަރު އިނގިރޭސީން ގެންގޮސް ބެއިތިއްބި މީހުންނާއި ބަލިމީހުންގެ ގޮތުގައި ގެންދެވުނު މީހުންނާއި ދަނޑުވެރިކަން ކުރާން ގެންދިޔަ އަޅުން ވެސް ހިމެނެއެވެ. މިބުނި ގޮތަށް ފޯޅަވަހީގައި ދިރިއުޅެމުން ދިޔަ މީހުންނަށް ޗާގޯސިއަނުންނޭ ނުވަތަ އިލޮއި މީހުންނޭ ކިޔަން ފެށުނީއެވެ. އިލޮއި ނުވަތަ އިލޮއިސް މީހުންގެ މާނައަކީ އިނގިރޭސި ބަހުން ނަމަ “އައިލެންޑަރސް” އެވެ. ދިވެހި ބަހަށް ތަރުޖަމާ ކޮށްފިއްޔާ ކިޔޭނީ “ދީބު މީހުން” ނުވަތަ “ދީވީން” ނުވަތަ “ދިވެހީން” މި ގޮތަށެވެ. އެހެނީ “ދިވެހީން” މި ލަފްޒުގެ ވެސް ބަހަވީ މާނައަކީ “އައިލެންޑަރސް” އެވެ. ފަރަންސޭސި ބަހުން ކިޔައިފިއްޔާ ދިވެހީންނަށް ވެސް “އިލޮއި” ނުވަތަ “އިލޮއިސް” މީހުންނޭ ބަހަވީ ގޮތުން ކީދާނެއެވެ.

ފޯޅަވައްސަށް އިސްތިޢުމާރީން ގެންދިޔަ މީހުންގެ މައްޗަށް އުފެދުނު ކޮމިއުނިޓީ މީހުން ވާހަކަ ދައްކައި އުޅޭ މައިގަނޑު ބަހަކަށްވީ ފަރަންސޭސި ބަހުން އުފެދުނު ކުރިއޯލްއެކެވެ. އެއީ އެފްރިކާއާއި އޭޝިއާގެ ތަފާތު ބަސްބަހާއި ފަރަންސޭސި ބަހާ މަސްހުނި ވެގެން އުފެދިފައިވާ ބަހެކެވެ. މިބަސް މަޝްހޫރު ވެފައިވަނީ ފަރަންސޭސީންގެ މެރިޓައިމް ކޮލޮނީސްތަކުގެ މީހުން ވާހަކަ ދައްކާ ބަހެއްގެ ގޮތުގައެވެ. މިހާރު ވެސް ސީޝެލްސްއާއި މޮރިޝަސްގައި ތިބި ޗާގޯސިޔަނުން ކުރިއޯލް ބަހުން ވާހަކަ ދައްކައެވެ.

ފޯޅަވަހިން ޗާގޯސިޔަނުންނޭ ކިޔޭ މީހުން ބޭރު ކުރުން:

އިނގިރޭސީންނާއި ފަރަންސޭސިވިލާތާ ދެމެދު ހެދުނު އެގްރީމެންޓެއްގެ ދަށުން މޮރިޝަސް ވެސް އަދި ފޯޅަވަހި ވެސް އިނގިރޭސީންގެ ދަށަށް އައެވެ. އިނގިރޭސީން ވެސް ފޯޅަވަހީގެ އިދާރީ ކަންކަން ބަލަހައްޓަމުން ގެންދިޔައީ މޮރިޝަސްގައި ގާއިމުކޮށްފައި ހުރި އޮފީހަކުންނެވެ. ނަމަވެސް 1965 ގައި އިނގިރޭސީން ފޯޅަވަހީގެ އިދާރީ ކަންކަން ބެލެހެއްޓުން ސީދާ ލަންޑަނުން ކުރާ ކަމަކަށް ބަދަލު ކުރިއެވެ. މިނިވަން ދައުލަތެއްގެ ގޮތުގައި ވުޖޫދުވާން އިނގިރޭސީން މޮރިޝަސްއަށް ފުރުސަތު ދިނީ 1968 އަހަރުއެވެ. އޭރު (1965 ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެންބަރު މަހުގެ 8 ވަނަ ދުވަހުން ފެށިގެން) ފޯޅަވަހި އޮތީ ބްރިޓިޝް އިންޑިއަން އޯޝަން ޓެރިޓަރީގެ ގޮތުގައެވެ.

އިނގިރޭސިންނާއި އެމެރިކާ މީހުން ގުޅިގެން ޑިއެގޯ ގާސިއާގައި އަސްކަރީ މަރުކަޒެއް ހެދުމަށް ބޭނުންވުމުން ހެދި ގޮތަކީ ފޯޅަވަހީގައި ދިރިއުޅުމުގެ ފުރުސަތު ކުރީން އެމީހުންގެ ދީގެން، އެ ތަނުގައި ދިރިއުޅެމުން ދިޔަ ޗާގޯސިޔަނުންނޭ ކިޔޭ މީހުން އެމީހުންގެ ނުރުހުމުގައި ގެންގޮސް އެތަންމިތަނަށް އަޅައިލީއެވެ. އެމީހުންގެ ކާބަފައިން އަޅުންގެ ގޮތުގައި ގެނެސް ނުރުހުމުގައި ބެއިތިއްބި ފަދައިންނެވެ. މި ގޮތުން މީގެ ތެރެއިން ގިނަ މީހުން ގެންދިޔައީ މޮރިޝަސްއާއި ސީޝެލްސްއަށެވެ. ބައެއް މީހުން އިނގިރޭސިވިލާތަށެވެ. މިއަދުވެސް މި ޗާގޯސިޔަނުން ފޯޅަވައްސަށް ގޮސް އަލުން އެތަނުގައި ދިރިއުޅުމުގެ ހައްގު ލިބޭތޯ އެބަ މަސައްކަތް ކުރެއެވެ. އަނެއްކޮޅުން މޮރިޝަސްއިން ވެސް ފޯޅަވަހީގެ ރަށްތަކުގެ ސިޔާދަތީ ބާރު ހޯދުމަށް ދަނީ ވަކާލާތު ކުރަމުންނެވެ. ޗާގޯސިޔަނުންނޭ ކިޔޭ މީހުން ދަނީ އިނގިރޭސީންނަށް ވެސް އަދި މޮރިޝަސްއަށް ވެސް ޗާގޯސް އަކިޕެލަގޯގެ މައްޗަށް ހައްގެއް ނެތް ކަމަށް ބުނަމުންނެއެވެ.